Populair-wetenschappelijk

Auteurs Caroline van Hoof en Paula Buit – Gepubliceerd in Second Sight

Was de wetenschap ooit het domein van wereldvreemde en hyperintelligente nerds, de afgelopen jaren is een steeds groter publiek de wetenschap gaan ontdekken. De vraag is enorm en het aanbod ook.

Begin jaren tachtig stond Chriet Titulaer met zijn uitleg over de wetenschap in Nederland nog eenzaam in de schijnwerpers. Naast het op jongeren gerichte magazine Kijk was er eigenlijk weinig massamediale aandacht voor het thema. De populariteit en belangstelling voor wetenschap groeide met de komst van de kabeltelevisie. Programma’s en documentaires op zenders als Discovery Channel en National Geographic prikkelden de interesse van kijkers en onthulden de lacunes in hun kennis. Tegenwoordig wordt men via televisie, radio, magazines en specifieke krantenkaternen overladen met wetenschappelijke inzichten in de werking van zaken als Moeder Natuur, het menselijk lichaam, het weer en het heelal. De inzichten worden vlot en sterk vereenvoudigd gepresenteerd en veelal benaderd vanuit aansprekende invalshoeken als eetgedrag, seks, sport of communicatietechnologie. De wetenschap wordt voor het grote publiek toegankelijk gemaakt in de vorm van verbijsterende weetjes en onmisbare sociale gespreksstof. En Nederland kan er geen genoeg van krijgen.
Terwijl veel tijdschriften kampen met dalende oplagen, zijn populaire wetenschapsbladen als Quest en National Geographic Magazine opvallend succesvol. Quest kende in een periode van vier jaar een bovengemiddelde groei van 139.350 naar 186.850 exemplaren en vloog daarmee zelfs harder de winkel uit dan Playboy en Revu. De oplage van National Geographic schommelt rond de 145.000. Ook de tijdschriften Kijk (oplage 48.605), Zo zit dat (oplage 32.047) en Wetenschap in Beeld (oplage 23.015) doen het gezien de huidige marktomstandigheden bijzonder goed.

Laagdrempelig

Niet alleen populair-wetenschappelijke tijdschriften zijn in trek, maar ook boeken als Bill Brysons Een kleine geschiedenis van bijna alles en Honderdvijftig jaar na Darwin van Stephen Jay Gould. En online behaalt de populair-wetenschappelijke website Kennislink.nl inmiddels gemiddeld zelfs 15.000 unieke bezoekers per dag. Bovendien willen mensen niet alleen meer over wetenschap weten, maar ook ervaren. Zo blijkt uit de bezoekerscijfers van de Nederlandse science centers. Nemo met ruim 400.000 bezoekers in 2008 en Naturalis met ongeveer 245.000 bezoekers kunnen zichzelf onder de grotere toeristische trekpleisters in Nederland scharen.
Aanvankelijk waren vooral hoogopgeleide mannen van middelbare leeftijd dé doelgroep voor wetenschappelijke verklaringen en ontdekkingen. Maar de populaire benadering van wetenschappelijke thema’s zorgt voor een dusdanige laagdrempeligheid, identificeerbaarheid en veelzijdigheid, dat een veel bredere doelgroep wordt aangesproken, ook lageropgeleiden, vrouwen en jongeren.
De trend van wetenschapspopularisering zal zich de komende jaren voortzetten. Het huidige niveau van de wetenschap is dusdanig hoog dat nieuwe ontwikkelingen en ontdekkingen elkaar in rap tempo opvolgen. De doelgroep zal door deze nieuwe inzichten geboeid blijven. Bovendien blijft de overheid wetenschapspopularisering aanjagen. De kloof tussen wetenschap en samenleving wordt steeds kleiner.